خانه گردشگری با چشم باز

بهسازی جاده (سنگ‌چین، سازه نگهبان، آبرو، بهسازی نهر یک کیلومتری)

جاده‌ی اصلی پارک در گذشته به‌دلیل نبود مدیریت درست، مورد استفاده قاچاقچیان چوب قرار می‌گرفت. کامیون‌های سنگین برای خارج کردن چوب از جنگل وارد می‌شدند و همین امر باعث تخریب مسیر شده بود. در نقاط مختلف، پل‌ها شکسته و بستر جاده در حال از بین رفتن بود؛ به‌گونه‌ای که زیرسازی و روسازی جاده آسیب جدی دیده بود.

بهسازی مسیر علاوه بر اقدامات فنی، تأثیر قابل‌توجهی بر ایمنی و سهولت دسترسی گردشگران داشته است. با آغاز بهسازی، در نقاط بحرانی پل‌ها احداث و بازسازی شدند. همچنین سازه‌های نگهبان، آبروها و نهر یک کیلومتری مسیر ترمیم شد تا جاده هم ایمن شود و هم قابلیت استفاده‌ی درست پیدا کند.

همچنین با احداث آبرو و ترمیم نهر، روان‌آب‌ها و بارندگی به شکل اصولی هدایت می‌شود و احتمال فرسایش جاده کاهش یافته است. این امر موجب افزایش دوام مسیر و کاهش هزینه‌های نگهداری آینده خواهد شد.

بهسازی جاده و روکش آسفالت

بخش‌هایی از جاده که آسفالت آن‌ها به‌شدت تخریب شده بود، روکش شدند تا امکان تردد فراهم باشد. با این حال، بازسازی نهایی به‌دلیل اجرای فاز توسعه‌ای در زون ۳ جنگل (بخش بالایی پارک) به آینده موکول شده است. این تصمیم به این دلیل است که جاده در مراحل بعدی باید توانایی تحمل بارهای سنگین ناشی از ساخت‌وساز و حمل تجهیزات را داشته باشد و به‌جای صرف هزینه برای بازسازی کامل و احتمال دوباره‌کاری در اثر فعالیت‌های عمرانی زون توسعه‌ای، بازسازی نهایی به پس از اتمام آن فاز موکول شده است.

چراغ عابر و خط‌کشی داخل جنگل (۵ کیلومتر)

این آیتم شامل نصب حدود ۱۱۲ تیر چراغ برق در مسیرهای اصلی پارک است. رانش زمین و مشکلات فنی بخشی از شبکه روشنایی را آسیب‌پذیر کرده و نیاز به نگهداری و اصلاح مستمر دارد. لذا به‌دلیل رانش زمین بسیاری از تیرها کج شده‌اند و بخشی از سیم‌کشی و روشنایی نیاز به اصلاح دارد. بخشی از فاز شب جنگل اجرا شده، اما به‌طور کامل راه‌اندازی نشده است.

دلیل اصلی این توقف، نگرانی‌های زیست‌محیطی و مشکلات ناشی از رفتار برخی گردشگران است. مدیریت پارک در حال تدوین طرح‌هایی برای مدیریت ترافیک، رفتار گردشگری و اثرات اکولوژیک است تا اگر روشنایی شب فعال شد، بهره‌برداری انسانی با حفاظت از طبیعت در تعارض قرار نگیرد.

بازسازی 50 درصد هزارپله

هزارپله، هویت تاریخی و گردشگری پارک را تقویت و حفاظت می‌کند. مسیر پلکانی قدیمی که حدود 500 پله دارد و رفت‌وبرگشت آن هزارپله می‌شود، در گذشته بخش مهمی از دسترسی به قلعه‌های تاریخی زکریا و فرانگیز بوده است. اما طی سال‌های اخیر، بسیاری از پله‌ها و حفاظ‌ها تخریب شده بودند. تا امروز حدود 50 درصد این مسیر بازسازی شده و نرده‌ها با فرم جدید و الهام از معماری بومی جایگزین شده‌اند.

بازسازی پله‌ها و نرده‌ها با الهام از معماری بومی، علاوه بر زیبایی بصری، تجربه عبور ایمن و دلپذیر برای گردشگران را فراهم کرده است. برنامه‌ی آینده شامل بازسازی کامل مسیر، تکمیل حفاظ‌ها، اجرای گرافیک محیطی و حتی ایجاد یک کافه کوچک در مجاورت مسیر هزارپله است تا گردشگران تجربه‌ی دلپذیرتری داشته باشند.

اصلاح وضعیت و کیفیت ورودی زون ۱

در گذشته، ورودی‌های شرقی و غربی پارک فاقد سردرهای ورودی با قابلیت‌های مدرن گردشگری بودند؛ قابلیت‌هایی مانند حراست، امنیت، پذیرش گردشگران، اطلاع‌رسانی و خوش‌آمدگویی وجود نداشت. در فاز ابتدایی، هر دو ورودی بهینه شدند تا حداقل وظایف را انجام دهند. طراحی چند نمونه سردر انجام شده و در مرحله بعد، با برگزاری رویداد داوری (هیئت داوری یا داوری مردمی) طرح نهایی انتخاب خواهد شد.

اصلاح ورودی‌ها شامل نصب سیستم‌های نورپردازی، تابلوهای اطلاع‌رسانی و ایستگاه‌های پذیرش گردشگران شد. لذا در حال حاضر، قابلیت کنترل دسترسی، امنیت و نظارت تصویری برای مدیریت بهتر ورود خودروها و جمعیت بازدیدکنندگان اضافه شده است.

نقشه‌برداری و اصلاح ورودی‌ها، مسیرهای دسترسی و خدمات پارک غربی و شرقی

در بازطراحی جدید پارک، مشکلاتی مانند نبود پارکینگ مناسب، مسیرهای دسترسی نامنظم و جانمایی خدماتی مختلف شناسایی و اصلاح شدند. خدماتی مانند باشگاه ورزشی جنگلی، فضای بازی کودکان، مرکز سوغات و صنایع دستی و مرکز تفسیر به‌طور هدفمند و منظم جانمایی شدند تا نظم و کارایی عملکرد پارک افزایش پیدا کند.

اصلاح جانمایی خدمات، امکان مدیریت بهتر نیروهای خدماتی و نظارت بر عملکرد بخش‌های مختلف پارک را فراهم می‌کند. برای مثال، مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری مجزا طراحی شدند تا ترافیک انسانی و خودروها کنترل شود.

هدف اصلی از این اصلاحات، ارتقاء کیفیت تجربه بازدیدکنندگان و نزدیک شدن به استانداردهای جهانی است. با بهبود مسیرها و جانمایی خدمات، گردشگران می‌توانند به‌صورت هدفمند از فضاها استفاده کنند و مدیریت ترافیک و حفاظت محیط زیست هم به شکل قابل‌توجهی ارتقاء پیدا کرده است. خدماتی مانند باشگاه ورزشی، فضای بازی کودکان و مراکز فرهنگی با نظم و دسترسی آسان جایگذاری شدند.

جانمایی پارکینگ زون ۳ زیر خطوط برق فشارقوی

زون بالا پارک، که بخش اقامتی است، در گذشته فاقد پارکینگ بود و ایجاد پارکینگ معمولاً با قطع درختان و تخریب بستر جنگل همراه بود. برای جلوگیری از این مشکلات، با بررسی کتابچه طرح پارک و مطالعات انجام شده، فضایی خالی ناشی از انتقال خطوط برق قدیمی برای جانمایی پارکینگ انتخاب شد.

این رویکرد باعث شد که نیاز به پارکینگ رفع شود، بدون آنکه درختان اضافی قطع شوند یا بستر جنگل در مناطق بکر تخریب شود. از طرفی، طراحی پارکینگ با رعایت اصول زمین‌شناسی و زهکشی، از ایجاد آب‌گرفتگی و تخریب خاک جلوگیری می‌کند. مسیرهای ورود و خروج وسایل نقلیه به‌گونه‌ای تعریف شده که کمترین تداخل با مسیرهای پیاده‌روی و مناطق اقامتی داشته باشد.

پارکینگ ضلع غربی و شرقی

در گذشته پارکینگ مناسبی در دو ضلع شرقی و غربی پارک وجود نداشت و خودروها بدون نظم مشخصی پارک می‌شدند. این موضوع باعث مشکلات جدی در زمان شلوغی می‌گردید. در وضعیت فعلی، با تثبیت خاک و آماده‌سازی بستر، فضاهای پارک موقت برای وسایل نقلیه فراهم شده است.

هرچند ظرفیت کنونی هنوز پاسخگوی حجم بالای گردشگران نیست، اما در طرح توسعه آتی، جانمایی مجدد و گسترش مساحت پارکینگ‌ها پیش‌بینی شده تا رفاه و دسترسی آسان‌تری برای مسافران ایجاد شود. این اقدامات باعث می‌شود گردشگران به شکل سازمان‌یافته و ایمن از پارک استفاده کنند و مشکلات شلوغی و پارک بی‌نظم خودروها کاهش یابد.

طراحی سردر ورودی پارک در سه نسخه

این آیتم تکمیل‌کننده آیتم ۶۰ است و پیوستگی مستقیمی با اصلاح ورودی‌ها و بهینه‌سازی عملکردهای حفاظتی، امنیتی و اطلاع‌رسانی پارک دارد. در این مرحله، سه نسخه متفاوت از سردر ورودی طراحی شده است تا با مشارکت هیئت داوری یا داوری مردمی، بهترین گزینه انتخاب و اجرا شود. ارائه سه گزینه طراحی، امکان انتخاب طرحی بهینه و متناسب با هویت پارک را فراهم می‌کند.

در طراحی سردرها، استفاده از مصالح بومی و سازگار با محیط زیست مد نظر قرار گرفته است تا هویت طبیعی پارک حفظ شود. این طرح‌ها قابلیت هوشمندسازی دارند، از جمله نصب دوربین‌های کنترل، سیستم بلیت الکترونیک و تابلوهای اطلاع‌رسانی دیجیتال.

هدف از این طراحی، ایجاد ورودی‌های مدرن و کارآمد است که چند وظیفه کلیدی را همزمان انجام دهند؛ از جمله پذیرش گردشگران، اطلاع‌رسانی، کنترل دسترسی و هوشمندسازی فضا. طراحی سردرها علاوه بر زیبایی بصری، امنیت و نظم عملکرد ورودی‌های پارک را هم ارتقاء می‌دهد و تجربه‌ای مدرن برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.

نصب تابلوهای راهنمایی و رانندگی

در بخش‌هایی از پارک که نیازمند نظم ترافیکی و خودرویی بود، تابلوهای راهنمایی و رانندگی نصب شدند. این مناطق شامل مسیرهایی می‌شدند که باید یک طرفه می‌شدند، ورود خودرو در آن‌ها ممنوع بود یا پارک ماشین ممکن بود مسیر را مسدود کند.

با وجود اینکه گردشگران ممکن است گاهی به این تابلوها توجه نکنند، هدف ما این است که با استمرار نصب و رعایت اصول ترافیکی، رفتار صحیح رانندگان و گردشگران به‌مرور جا بیفتد و نظم در پارک حفظ شود. این اقدام پایه‌ای برای فرهنگ‌سازی ترافیکی در پارک است و با استمرار و آموزش، اثرات بلندمدت دارد.

نصب تابلوهای آموزشی و تفسیری محیطی چوبی

برای ارتقای آموزش، تفسیر محیط و آگاهی‌بخشی به گردشگران، مجموعه‌ای از تابلوهای محیطی چوبی در پارک نصب شد. چوب‌های این تابلوها از منابعی تأمین شدند که دیگر کاربرد عمرانی یا تجاری نداشتند؛ مثل درختان پوسیده، آسیب دیده توسط موریانه یا دارکوب و یا درختانی که به‌دلیل بارش سنگین برف سقوط کرده بودند.

هدف این اقدام، استفاده آموزشی از منابع طبیعی بدون آسیب به اکوسیستم جنگل بود. تابلوها علاوه بر آموزش قوانین، روش‌های حفاظت و نظم‌دهی، نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی محیطی ایفا می‌کنند و در طول زمان به‌صورت طبیعی تجزیه شده و چرخه طبیعی جنگل را مختل نمی‌کنند.

فنس‌کشی به طول ۵ کیلومتر

یکی از اقدامات مهم حفاظتی در پارک، اجرای حصارکشی به طول حدود پنج کیلومتر بوده است. این حصارها هم از جنس فنس و سیم‌خاردار و هم در برخی نقاط با استفاده از مصالح بومی (شاخه‌های درختان) ساخته شده‌اند تا ضمن رعایت الزامات اداره منابع طبیعی، به اکوسیستم جنگل هم آسیبی نرسد.

اهداف اصلی این حصارکشی عبارتند از:

• جلوگیری از ورود اسب‌ها و برداشت غیرقانونی هیزم.
• ممانعت از ورود دام (به‌ویژه گاوها) که با چرا در جنگل، نهال‌ها و نو‌رویش‌های طبیعی را نابود می‌کردند و مانع جوان‌سازی جنگل می‌شدند.

یکی از دشواری‌های اجرای این پروژه، وجود ایل‌راه‌هاست؛ مسیرهایی که دامداران محلی برای کوچ فصلی از ییلاق به قشلاق و بالعکس استفاده می‌کنند. به همین دلیل مدیریت پارک با همکاری دامداران، مسیرهای مشخصی را به‌طور موقت باز می‌کند تا دام‌ها از آن عبور کنند و سپس پس از پایان کوچ، دوباره مسدود می‌شوند. این فرآیند پرهزینه و زمان‌بر است اما برای همزیستی پایدار بین پارک و جوامع محلی ضروری است.

استفاده از شاخه‌های بومی در بخش‌هایی از حصارکشی، نشان‌دهنده‌ی توجه به سازگاری زیست‌محیطی و کمینه‌سازی آسیب به مناظر طبیعی است. همچنین تعامل با دامداران محلی و باز کردن مسیرهای ایل‌راه به‌طور موقت، نمونه‌ای از همکاری مشارکتی با جوامع محلی محسوب می‌شود که اجرای پروژه را ممکن کرده است.

اجرای 1 کیلومتر حصار با سیم خاردار

برای ارتقای امنیت پارک جنگلی هزارپله، در بخش‌هایی از محدوده جنگل اقدام به حصارکشی با سیم خاردار شده است. این کار علاوه بر جلوگیری از ورود غیرمجاز افراد و خودروها، مانع ورود دام‌های سرگردان به داخل جنگل و تخریب پوشش گیاهی می‌شود. همچنین یکی از اهداف مهم این اقدام، مقابله با پدیده قاچاق چوب بوده است تا از منابع طبیعی پارک حفاظت بیشتری صورت گیرد.

با کنترل ورود افراد و جلوگیری از قاچاق چوب، منابع طبیعی پارک با امنیت بیشتر و مدیریت پایدارتری محافظت می‌شوند. این اقدام، پایه‌ای برای گسترش شبکه حفاظتی در کل پارک است و امنیت کلی محیط جنگل را بهبود می‌بخشد.

سخن پایانی

توسعه‌ی مسیرها و زیرساخت‌ها در هزارپله، تنها به معنای ساخت جاده و پارکینگ نیست؛ بلکه ترکیبی از حفاظت محیط زیست، ارتقای ایمنی، زیبایی بصری و تسهیل تجربه‌ی گردشگری است. بازسازی جاده‌ها و پله‌های تاریخی، نصب تابلوهای آموزشی، اصلاح ورودی‌ها و ایجاد پارکینگ‌های جدید، همه و همه نشان‌دهنده‌ی مسیری است که پارک هزارپله برای رسیدن به استانداردهای جهانی در پیش گرفته است. این اقدامات، نه یک پایان، بلکه مقدمه‌ای برای تحولی در گردشگری پایدار در جنگل‌های هزارپله هستند.