خانه گردشگری با چشم باز

مفهوم گردشگری پایدار

گردشگری پایدار مفهومی است که از توسعه پایدار ریشه گرفته و بر سه اصل اساسی تأکید دارد: حفاظت از طبیعت، تأثیر مثبت بر جوامع محلی و رشد اقتصادی. این نوع گردشگری به دنبال آن است که حضور انسان در مناطق طبیعی نه‌تنها آسیبی به محیط‌زیست وارد نکند، بلکه به بهبود شرایط آن هم کمک کند. سازمان ملل هم با توجه به این اهمیت، شعار «گردشگری پایدار، ابزار توسعه» را در سالهای گذشته مطرح کرده و آن را به‌عنوان یکی از شاخص‌های سنجش توسعه‌یافتگی کشورها در نظر گرفته است.

ابعاد سه‌گانه پایداری

برای درک بهتر گردشگری پایدار، باید به سه بعد اصلی پایداری توجه کرد:

• پایداری زیست‌محیطی: آیا توسعه در حوزه‌های مختلف، از جمله گردشگری، به حفاظت از طبیعت کمک می‌کند یا به تخریب آن منجر می‌شود؟
• پایداری اجتماعی: آیا توسعه موجب بهبود شرایط زندگی و فرهنگ جوامع محلی می‌شود یا آن‌ها را دچار چالش و محدودیت می‌کند؟
• پایداری اقتصادی: آیا توسعه باعث رشد اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی می‌شود یا به ضرر جوامع تمام می‌شود؟

زمانی که این سه اصل در کنار هم قرار بگیرند، مفهوم واقعی توسعه پایدار شکل می‌گیرد و گردشگری می‌تواند به ابزاری برای پیشرفت اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی تبدیل شود.

گردشگری پایدار و جایگاه جهانی کشورها

هر کشور یا منطقه‌ای که بتواند از گردشگری، بیشترین منافع اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی را کسب کند، می‌تواند جایگاه خود را در رتبه‌بندی جهانی ارتقا دهد. گردشگری پایدار به معنای کاهش اثرات منفی حضور انسان در طبیعت و افزایش اثرات مثبت آن است؛ به‌گونه‌ای که این صنعت به ابزاری برای حفاظت از محیط‌زیست، توسعه فرهنگی و اجتماعی، و ایجاد فرصت‌های اقتصادی تبدیل شود. در این مدل، اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی با حفظ طبیعت و تقویت جوامع محلی همراه است.

چالش «محرومیت سبز» در مازندران

یکی از نمونه‌های بارز عدم توجه به اصول گردشگری پایدار، پدیده‌ای به نام «محرومیت سبز» در استان مازندران است. به دلیل پوشش گیاهی انبوه و جنگل‌های گسترده، مشکلات زیست‌محیطی این منطقه همچون بحران زباله، شیرابه‌ها، پاک‌تراشی جنگل‌ها و گسترش بی‌رویه اراضی کشاورزی و ویلاسازی، تا مدت‌ها مورد توجه قرار نگرفت. اما زمانی که آثار تخریب طبیعت آشکار شد، مشخص شد که توسعه نامتوازن چگونه می‌تواند به یک بحران جدی تبدیل شود.

گردشگری پایدار می‌تواند راهکاری برای خروج از این وضعیت باشد و با مدیریت صحیح، تعادل میان استفاده از منابع طبیعی و حفظ آن‌ها را برقرار کند.

چشم‌انداز گردشگری پایدار در پارک جنگلی هزارپله

امیدواریم که در پارک جنگلی هزارپله آمل بتوانیم با تکیه بر دانش، علم و سیاست‌های توسعه پایدار، الگویی موفق از مدیریت مقاصد گردشگری طبیعی ارائه دهیم. هدف این است که نه‌تنها این پارک شایسته دریافت برند پایداری باشد، بلکه توسعه آن به یک نمونه ماندگار در مدیریت پایدار گردشگری تبدیل شود.

حرکت از «محرومیت سبز» به پایداری واقعی

با اجرای اصول گردشگری پایدار، پارک جنگلی هزارپله می‌تواند از چالش‌های ناشی از محرومیت سبز فاصله بگیرد و به الگویی در مدیریت پایدار و سبز استان مازندران تبدیل شود. امید داریم که این مسیر، نقطه عطفی در حفظ منابع طبیعی، توسعه پایدار و اثرگذاری مثبت بر محیط‌زیست و جوامع محلی باشد.

پایداری در توسعه مقصد جنگلی هزارپله

آنچه که برای ما به‌عنوان پایداری توسعه بوم‌محور در مقصد پارک جنگلی هزارپله بسیار اهمیت دارد، حفظ میراث گذشتگان و امانت آیندگان است. در مباحث علمی و مقاصد گردشگری توسعه‌یافته، این دغدغه در چند حوزه اصلی تعریف می‌شود:

استفاده از دانش پیشینیان؛ توسعه بوم‌محور

توسعه بوم‌محور به این معناست که رشد و توسعه یک منطقه، بر پایه حفاظت از بوم و سرزمین آن انجام شود. اگر تاریخ را ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال به عقب برگردانیم، می‌بینیم که اجداد ما بهتر از هر کسی می‌دانستند چگونه از طبیعت، به‌ویژه جنگل‌ها، استفاده کنند بدون آنکه به آن آسیب بزنند. آن‌ها از چوب، گیاهان و منابع طبیعی، کمترین برداشت را انجام داده و کمترین آسیب را به محیط‌زیست وارد می‌کردند.

برگشتن به اصالت‌های بومی و استفاده از دانش پیشینیان، یکی از مهم‌ترین اصول توسعه بوم‌محور است. امروزه برای رسیدن به پایداری در گردشگری، باید از این دانش بهره بگیریم و الگوهای سنتی را با فناوری‌های نوین ترکیب کنیم. بنابراین، استفاده از حافظه زیستی و دانش اجدادی در کنار برنامه‌ریزی‌های مدرن، یکی از راه‌های توسعه پایدار در مقاصد طبیعی مانند پارک جنگلی هزارپله است.

انطباق حداکثری با مصالح بومی و روش‌های ساخت‌وساز پایدار

یکی از اصول مهم توسعه پایدار در گردشگری، ساخت زیرساخت‌هایی است که کمترین تأثیر منفی را بر طبیعت داشته باشند. به همین دلیل، انطباق حداکثری با معماری بومی و استفاده از مصالح بوم‌آورد اهمیت زیادی دارد.

برای توسعه پایدار پارک جنگلی هزارپله، ضروری است که:

• از مصالح طبیعی و تجدیدپذیر استفاده شود، به‌جای استفاده از مصالحی مانند پلاستیک که غیرقابل تجزیه هستند و به طبیعت آسیب می‌زنند.
• معماری و سازه‌های گردشگری به‌گونه‌ای طراحی شوند که هماهنگ با طبیعت منطقه باشند.
• از هنرهای بومی و محلی در ساخت‌وساز و طراحی استفاده شود تا علاوه بر حفظ هویت فرهنگی منطقه، کمترین آسیب به محیط‌زیست وارد شود.

در واقع، به‌کارگیری دانش معماری سنتی و مصالحی که از طبیعت همان منطقه به‌دست می‌آیند، یکی از اصول مهم گردشگری پایدار است که باید در پارک جنگلی هزارپله مورد توجه قرار گیرد.

دانش‌محوری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در توسعه بوم‌محور

در کنار استفاده از دانش بومی و معماری سازگار با طبیعت، فناوری‌های پیشرفته هم نقشی اساسی در توسعه پایدار گردشگری دارند. استفاده از حوزه‌های های‌تک در بخش‌های مختلف، می‌تواند به حفظ منابع طبیعی و بهینه‌سازی گردشگری کمک کند.

سه زمینه مهم در این بخش عبارت‌اند از:

• انرژی‌های نو: استفاده از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی، به جای سوخت‌های فسیلی، می‌تواند تأثیر منفی گردشگری بر محیط‌زیست را کاهش دهد.
• تولید محتوای آموزشی: آگاهی‌بخشی به گردشگران از طریق فناوری‌های جدید مانند اپلیکیشن‌های هوشمند، تابلوهای دیجیتال آموزشی و واقعیت افزوده، باعث می‌شود آن‌ها نسبت به محیط‌زیست حساس‌تر باشند و رفتاری مسئولانه‌تر داشته باشند.
• آموزش و تحقیقات علمی: استفاده از دانش روز و تحقیقات علمی برای مدیریت منابع طبیعی، حفاظت از اکوسیستم‌های جنگلی و افزایش بهره‌وری اقتصادی در منطقه، یکی از اصول کلیدی گردشگری پایدار است.

لذا در پارک جنگلی هزارپله باید ترکیبی از دانش سنتی، معماری بومی و فناوری‌های مدرن برای توسعه پایدار به‌کار گرفته شود تا این منطقه نه‌تنها به یک مقصد گردشگری استاندارد تبدیل شود، بلکه الگویی برای مدیریت پایدار منابع طبیعی در کشور باشد.

تکمیل سه‌وجهی توسعه پایدار گردشگری

در نهایت، سه اصل توسعه بوم‌محور، در کنار حفظ و صیانت از طبیعت و سرزمین و ایجاد انتفاع برای جامعه بومی و محلی، می‌توانند سه‌وجهی گردشگری پایدار را تکمیل کنند. این رویکرد، نه‌تنها موجب حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی خواهد شد، بلکه زمینه‌ای برای رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و توسعه پایدار در منطقه فراهم می‌کند.

اگر این اصول به‌درستی اجرا شوند، نه‌تنها گردشگری به یک فرصت تبدیل می‌شود، بلکه محیط‌زیست هم حفظ شده و منافع آن به جامعه بومی بازمی‌گردد. این همان هدفی است که در پارک جنگلی هزارپله به دنبال آن هستیم: یک توسعه پایدار، متوازن و ماندگار که اثری مثبت بر طبیعت، اقتصاد و جامعه به‌جا بگذارد.